Bollenstreek – De Historische Kring Voorhout, Stichting Noordwijkerhout Van Toen, Cultuur-Historische Vereniging Oud Lisse en de Historische Vereniging Oud Leiden hebben een zogenoemd crimineel dingboek gekocht. Het boek beschrijft rechtszaken die variëren van landloperij tot moord. Het gaat om rechtszaken uit de periode 1698-1726 in Hillegom, Lisse, Noordwijkerhout en Voorhout. Het werd gekocht bij een antiquair en het is overgedragen aan Erfgoed Leiden en Omstreken.

In de tweede helft van de zeventiende eeuw werd het Baljuwschap Rijnlands Gevolg afgescheiden van het grote rechtsgebied van Rijnland. Het betreft hier de ambachten van Hillegom, Lisse, Noordwijkerhout en Voorhout. Het centrum van dit nieuwe baljuwschap of Hoge Vierschaar werd Noordwijkerhout waar recht werd gesproken in het Rechthuis en de eerste jaren ook gevonnist werd. Vanaf 1763 werden de vonnissen uitgevoerd in Lisse waar op hert Vierkant een gevangenis werd ingericht en op welk plein ook een galg werd opgesteld voor misdadigers van hals misdrijven. Er werd recht gesproken door de baljuw of schout met een jury van dertien ‘welgeboren mannen’ ook schepenen genoemd.. Dat zijn dus heren die bekend zijn in de ambachten die ze vertegenwoordigen, zijn van onbesproken gedrag en hangen de staatsgodsdienst aan. Met name dat laatste is in de voornamelijk katholieke Bollenstreek een probleem en het aantal van welgeborenen varieert daarom tussen de zeven en dertien leden. Het baljuwschap kent drie niveaus van rechtspraak. Bij de vrijwillige of lage jurisdictie worden zaken als huwelijken en koop en verkoop van goederen vastgelegd. Bij de civiele of middelbare jurisdictie betreft het zaken als ruzies, die vaak met een boete kunnen worden afgedaan. Bij de criminele of hoge jurisdictie zijn het echte misdaden tot en met moord. Voor dit laatste zijn de beschikbare straffen lijfstraffen zoals geseling en brandmerken, verbanning uit de Staten van Holland en Friesland en verbeurd verklaring van eigendommen of combinaties hiervan. In geval van de doodstraf is unanimiteit van de welgeborenen vereist. Met de komst van Napoleon komt er een einde aan de ambachten en deze decentrale rechtspraak.

De resultaten van alle rechtszaken werden, meer en minder gedetailleerd, vastgelegd in Dingboeken. Dit woord komt terug in ‘kort geding’ en ‘in  het geding zijn’. Er zijn daarom voor elk Baljuwschap ook drie soorten dingboeken, afhankelijk van het soort rechtspraak, die steeds een bepaalde tijdsperiode betreffen. De beschikbare Dingboeken van het Baljuwschap Noordwijkerhout zijn al eerder door het Nationaal Archief overgedragen aan het archief van Erfgoed Leiden en Omstreken (ELO). Maar er ontbreken meerdere Dingboeken in de collectie

 

Recent werd een ontbrekend exemplaar, van 1698 tot 1726, publiek aangeboden. Het gaat om een boek met een perkamenten omslag, de handgeschreven pagina’s zijn van papier. De volledige titel luidt: Crimineel Dingboek van de Hooge Vierschaar van Noordwijkerhout, Hillegom, Lisse ende Voorhout. Het boek hoort natuurlijk ook thuis in het archief van deze Hoge Vierschaar. Het bevat veel beschrijvingen van zaken betreffende de hoge rechtspraak in het baljuwschap. Het is daarmee een rijke bron voor de geschiedenis van de rechtsspraak in deze regio. De aankoop en overdracht door de HKV, NoVaTo, “Oud Lisse” en de VOL maakt dat deze bron nu voor iedereen te raadplegen is. Het dingboek staat op de website van Erfgoed Leiden en Omstreken en is daar te raadplegen.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Plaats hier je opmerking
Vul je naam in