Hillegom – Hillegom viert zaterdag dat Jan Six II driehonderd jaar geleden 7000 hectare ambachtsheerlijkheid kocht. De ambachtsheerlijkheid met zogenoemde heerlijke rechten werd in 1722 als belegging gezien. Jan Six II was de burgemeester van Amsterdam en met de aankoop werd hij ambachtsheer en bestuurder van Hillegom . ‘De belegging heeft Jan Six II én Hillegom veel gebracht, maar heeft nu alleen nog emotionele waarde,’ zegt Jan Six X aan de keukentafel van zijn museumhuis in Amsterdam. Hij houdt zaterdag een lezing over het leven van zijn voorvader tijdens de festiviteiten van 300 jaar ambachtsheerlijkheid in het dorp.
De historie over de ambachtsheerlijkheid van Hillegom begint in Amsterdam. Jan Six I werd door Rembrandt van Rijn geportretteerd. Het schilderij hangt in het Amsterdamse huis van Jan Six X aan de Amstel. ‘Hij staart je aan en lijkt te denken: ‘Hé wat ben ik iets vergeten? Waarschijnlijk heeft Rembrandt hem dit schilderij voor zijn verjaardag gegeven of zoiets, ‘zegt Jan Six in een snelle rondleiding door zijn huis.
Zijn zoon Jan Six II I (1668-1750) werd al snel opgenomen in het bestuur van Amsterdam, vervolgt Jan Six zijn verhaal. Dat kwam door zijn grootvader Nicolaes Tulp, burgemeester van Amsterdam, de man van de anatomische les die Rembrandt in 1632 schilderde. Later werd Jan Six II voor 32 jaar burgemeester van de hoofdstad, wat geen enkele burgemeester hem daarna heeft nagedaan. “Gelukkig maar,’ lacht Jan Six, ‘want dat lijkt me een slijtageslag.’
Heerlijke rechten gaven ééntiende van alles
Jan Six II kocht de ambachtsheerlijkheid van Hillegom, van 7000 hectare vanaf de Langervelderslag bij Noordwijk tot Zandvoort, inclusief de Haarlemmermeer, aldus Jan Six. Volgens historica Marca Bultink, besloeg het Ambacht Hillegom het huidige grondgebied van de gemeente Hillegom met uitzondering van het vierkante gebied tussen Valckslootlaan en Elsbroekerlaan en tussen de Prins Hendrikstraat en Prinses Marijkestraat en de huidige Ringvaart. Dat was namelijk een apart ambacht, Vennip, dat eigendom was van de stad Leiden! Het graafschap Holland en West-Friesland was in de Middeleeuwen namelijk verdeeld in ambachten, bestuurd door heren die heerlijke rechten hadden. Six werd dus geen eigenaar van de grond, maar ambachtsheer. Hij kreeg het recht van één tiende op alles wat verbouwd of gevist werd op deze grond. Dus van de tien aardappelen, was er één van hem. Die opbrengsten van het visrecht, tolrecht, duivenhouderrecht en al die heerlijke rechten, hebben de Sixen geen windeieren gelegd.
Het document van de aankoop van de ambachtsheerlijkheid ligt ingelijst op de keukentafel. Het is een stuk perkament van A3-formaat, waaronder een grote lakzegel hangt. Het is door het oude sierlijke handschrift moeilijk leesbaar, maar onderaan zie je het aankoopbedrag, 18000 florijnen en daaronder 900 florijnen veilingkosten. Het document is deze zaterdag tijdens de festiviteiten in Hillegom te bekijken.
Waterpomp, wegen en bruggen
‘Jan Six II had het beste voor met Hillegom. Hij liet voor de inwoners een grote waterpomp midden in het dorp bouwen, zodat iedereen vers water had,’ zegt Jan Six. Ook maakte hij korte metten met de modderige wegen en liet de wegen bestraten. Hij trok de Rijksstraatweg en de trekvaart door en bouwde bruggen. Six zag het als een inkomstenbron. Toen Napoleon de heerlijke rechten afnam, kwam de Six familie niet aan de bedelstaf, ze hadden ook de ambachtsheerlijkheid van Vromade en Wimmenum, onder Egmond. Wimmenum is later aan de Waterleidingduinen verkocht. Volgens historica Bultink had Anna Wymer, de moeder van Jan Six I, in 1642 de buitenplaats Elsbroek aangekocht. De familie Six had ook landerijen in De Zilk en Lisse. ‘Jan Six II zal er niet slechter van zijn geworden. Hij stond in 1750 als rijkste Amsterdammer in de krant,’ zegt Jan Six.
Nadat Napoleon een einde maakte aan de heerlijke rechten, bleef, volgens Jan Six, het dragen van de titel van ambachtsheer over en het fiat geven over de aanstelling van de dominee in de kerk in Hillegom. Alleen kwam Six niet meer zo vaak in de kerk. Dus hij vroeg Hillegom dit zelf te doen, tot wederopzegging toe. ‘Dus je begrijpt dat ik hier af en toe een grapje over maak: ‘Niet erg lelijk tegen mij doen, ander trek ik dat in en wil ik weer mijn fiat geven hierover,’ lacht Six.
Ambachtsheer met plezier, maar zonder heerlijke rechten
Jan Six vindt het belangrijk dat hij zorgt draagt voor de bezittingen uit de tijd van zijn voorvaderen. Het is zijn fulltime baan in zijn museale huis aan de Amstel. Elke ochtend bekijken bezoekers de collectie schilderijen en verzamelingen en krijgen rondleidingen door het grote pand. Als Jan Six II nu hier aan de keukentafel zat, wat zou u dan tegen hem willen zeggen? Na even nadenken zegt Six: ‘We zorgen goed voor je spullen.’ En in tegenstelling tot zijn vader, heeft Jan Six X er plezier in om ambachtsheer van Hillegom te zijn en het verhaal van zijn voorouders door te vertellen. Ook al heeft hij geen heerlijke rechten meer.
