door: Lisanne van Gent
Bollenstreek – Stoppen met sociale media of je plezier in het raadswerk verliezen door bedreigingen, met name op sociale media. Ook in de Duin- en Bollenstreek komt dit voor. Onderzoeker Zahra Runderkamp bevestigt dat online haat en agressie in de lokale politiek toenemen, zoals ook blijkt uit de Monitor Integriteit en Veiligheid. Maar waarom wordt er online zo heftig tegen raadsleden geageerd en wat kan er aan gedaan worden?
Politiek heeft altijd al een zekere mate van haat en agressie opgeroepen bij inwoners van gemeenten, geeft Runderkamp aan. “Wat we nu zien, is dat sociale media dit negatieve gedrag hebben versterkt en zichtbaarder gemaakt.” Runderkamp heeft als politicoloog veel onderzoek gedaan naar de verhoudingen tussen gemeentepolitiek en sociale media. In 2024 publiceerde de rijksoverheid een enquête over de bevindingen van raadsleden op sociale media, de Monitor Integriteit en Veiligheid. Deze enquête gaf aan dat liefst 47% van de vrouwelijke raadsleden, provinciale statenleden en waterschapsleden last hebben of hebben gehad van online agressie of bedreigingen. Bij mannen was dit 36%, wat nog altijd een behoorlijk hoog percentage is. Ook gaf een derde van de vrouwen aan alleen al dit jaar drie of meer (online) haatreacties ontvangen te hebben. Dit ging om verbaal schelden, kleineren of discriminerende opmerkingen of bedreiging en intimidatie die online worden geuit, via e-mail of sociale media.
Zeker voor mensen die actief zijn in de lokale politiek is dit een gevoelig punt, stelt Runderkamp. Lokale politici zijn immers vaak goed benaderbaar en herkenbaar in de gemeenschap. Zij nemen beslissingen die direct invloed kunnen hebben op het dagelijks leven van mensen. Hierdoor zijn zij ook sneller slachtoffer van deze online haat. Bij één raadslid waren de reacties zó heftig dat zij enkel anoniem haar verhaal wilde. De persoon in kwestie deelde berichten op haar sociale media kanalen over verschillende thema’s. Dit leidde tot hele nare reacties in de vorm van bedreigingen en beledigingen, ook zelfs van mensen buiten haar gemeente. Op een gegeven moment werd zij zelfs in het openbaar verbaal bedreigd. Dit maakte op haar zoveel impact dat zij een tijd haar plezier in het raadswerk verloor. Ze is nu veel bewuster wat ze wel en niet deelt online.
Ook mannelijke raadsleden krijgen te maken met agressieve bejegeningen. Zo heeft toenmalig lijsttrekker Jaap de Moor van Bruisend Noordwijk (tegenwoordig fractievoorzitter Lijst de Moor) samen met het bestuur aangifte gedaan van bedreiging in maart 2022. Hij had naast online haat en agressie ook last van fysieke bedreigingen ’s nachts bij zijn woning. Het is niet zo dat elk raadslid last heeft van deze toenemende online haat en agressie. Fractievoorzitter Ria Heemskerk van Bloeiend Hillegom laat weten dat zij hier geen last van heeft. Wel merkt ze dat er op sociale media door inwoners hun mening wordt gegeven en soms is dat met een opmerking naar de politiek, maar gelukkig volgens haar nooit op de persoon. Andere raadsleden uit de omliggende gemeentes geven aan dat ze soms wel eens opmerkingen krijgen, maar dat die vaak voor de landelijke partijen bedoeld zijn.
De toename van online haat heeft niet alleen invloed op het werken van de huidige politici, maar ook op de toekomst van nieuwe raadsleden, volgens Runderkamp. Uit haar onderzoek blijkt dat met name jonge vrouwen zich hierdoor soms laten afschrikken om een politieke carrière als raadslid te overwegen. Als dit doorzet, zou dit kunnen leiden tot een afname van de diversiteit binnen gemeenteraden. Daarnaast zijn over een jaar alweer de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen en de meeste partijen zijn druk op zoek naar geschikte kandidaten voor op hun kieslijsten. Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken roept daarom alle vrouwen in Nederland op om bij zichzelf na te gaan of zij het raadswerk en commissiewerk willen overwegen. Zeker omdat momenteel maar een derde van de raadsleden vrouw is.
Onderzoeker Runderkamp geeft aan dat er momenteel al veel gebeurt om de situatie voor raadsleden te verbeteren. Zij wijst op het programma Weerbaar Bestuur. Dit biedt allerlei handvatten en ondersteuning voor bestuurders, politici en ambtenaren die te maken krijgen met online bedreigingen. Ook geven organisaties zoals ‘Stem op een Vrouw’ online trainingen hierover waar je als raadslid of geïnteresseerd raadslid aan kan deelnemen. Daarnaast bieden de meeste gemeentes ook veel steun aan, maar verdere maatregelen blijven nodig.
Raadsleden uit onze regio hebben wel nog een aantal goede tips voor mensen die zich kandidaat willen stellen voor een zetel in de gemeenteraad. Allereerst, bedenk goed waar je het voor doet. Ga met mensen praten, probeer met acties en daden zichtbaar te zijn. Natuurlijk kan het helpen om je op social media te profileren. Misschien kan je voor de politieke inhoud een tweede account aanmaken, zodat je die ook kan negeren als je het druk hebt. En als belangrijkste tip geven de raadsleden: “Blijf erover praten. Mensen die jou doodwensen of iets anders onaardigs zeggen, ook al ken je ze niet, is niet normaal. Ook al neem je het niet serieus, het is echt een aangifte waard”.
Ik ben 14 jaar raadslid geweest! En ze zeggen een markante!! Nooit iets van een bedreiging ervaren! Zelf geen telefoontje uit het dorp! Ik moest zelf op zoek naar info! Bedreigingen?